Op 5 juni 2019 verzorgde Rosa de Jong op Curaçao de lezing ‘Gevlucht naar Curaçao. Joodse vluchtelingen in de Tweede Wereldoorlog’. De lezing maakte deel uit van een lezingenreeks in het kader van het 50-jarig bestaan van het Nationaal Archief van Curaçao.

Voor De Jong was de lezing geen eindpunt van een onderzoek, maar een tussenmoment. Zij hoopte van de aanwezigen suggesties te ontvangen voor de uitbreiding van haar onderzoek naar de vluchtelingen op Curaçao. In deze opzet is zij zonder meer geslaagd. In de centrale zaal in van het archief was tijdens de lezing vrijwel elke stoel bezet, met een relatief grote vertegenwoordiging vanuit de Joodse gemeenschap. Bijzonder was de aanwezigheid van een dochter van een door De Jong bestudeerde vluchteling, Janice Godschalk. Uit verschillende richtingen kreeg De Jong vragen en waardevolle suggesties, die voor een levendige interactie zorgden.

In het eerste deel van de lezing nam De Jong het publiek mee naar het onderwerp van haar masterscriptie: de vluchtelingen die in 1942 met het schip de Nyassa de haven van Paramaribo bereikten. Over dit onderzoek presenteerde zij vorige week eveneens op Curaçao een paper voor de 51ste conferentie van de Association of Caribbean Historians. Het onderwerp is niet nieuw. Diverse bronnen, waaronder de bekende publicaties van Lou de Jong en Liesbeth van der Horst, besteden kort aandacht aan de passagiers van dit schip, maar Rosa de Jong concludeert dat geen van de vermeldingen en aannames correct zijn. De vluchtelingen waren niet enkel uit Nederland afkomstig, niet enkel Joods, niet enkel diamantairs en niet enkel rijk. Deze onderzoekservaring zette De Jong op een spoor dat zij nu als PhD student wil uitbreiden naar vluchtelingen vanuit Nederland naar het hele Caribische gebied. Methodologisch heeft het betrekken van egodocumenten en het uitvoeren van oral history haar bijzondere aandacht.

De Jong presenteerde in het tweede deel van de lezing op Curaçao drie verhalen met betrekking tot vluchtelingen op Curaçao. Het eerste verhaal is dat van Manfred Wolf, die over zijn jeugdervaring op Curaçao in 2014 de memoires Survival in Paradise publiceerde. De Jong interviewde Wolf twee jaar geleden. Komende maand spreekt zij met de bekende architect Ben Smit, over wie het tweede verhaal ging. Smit kwam als vluchteling via Jamaica op Curaçao terecht, trouwde hier en richtte kort na de oorlog zijn architectenbureau op. Het derde verhaal dat aan bod kwam in de lezing is dat van de 80 vluchtelingen die lange tijd op zee rond de eilanden rondzwierven voordat zij in november 1941 op Curaçao aankwamen. Aanvankelijk werden de toegang tot het eiland geweigerd door gouverneur Wouters, die oordeelde dat het eiland niet geschikt zou zijn voor vluchtelingen. In het Nationaal Archief van Curaçao bevinden zich nog niet eerder bestudeerde archivalia over deze kwestie, die later dit jaar door De Jong bestudeerd zullen worden. Zij zal dan ook opvolging geven aan de vele interessante suggesties die het betrokken publiek haar kon doen.

Foto: Lezing Rosa de Jong ‘Gevlucht naar Curaçao’ – Margo Groenewoud.